پروتکل ۱۰ جلسه‌ای مشاوره پیش از ازدواج بیرجند Wedding Readiness Protocol

نام مرکزمرکز تخصصی مشاوره خانواده موفق / شاد

آدرس: خراسان جنوبی، بیرجند، طالقانی 12، ساختمان پزشکان پارس، طبقه سوم.

تلفن رزرو نوبت09193214434

پوشش بیمه: تحت پوشش اکثر بیمه‌های تکمیلی (لطفاً هنگام تماس استعلام بگیرید). 

مشاوران مرکز:

دکتر محمدحسین آسوده مشاور خانواده ازدواج و تحصیلی بیرجند

دکتر مریم قلی پور فیروزجائی  مشاور خانواده ازدواج و کودک بیرجند

این پروتکل یک نقشه راه ساختارمند برای ارزیابی و تقویت پایه‌های رابطه فراهم می‌آورد.

جلسه ۱: شناخت خانواده مبدأ (The Roots)

هدف: شناسایی الگوهای ارتباطی، نقش‌ها و باورهای هسته‌ای شکل‌گرفته در خانواده اصلی هر فرد و درک نحوه تأثیرگذاری سبک فرزندپروری والدین بر انتظارات فعلی شریک زندگی.

مراحل کلیدی:

1. نقشه‌کشی خانواده (Genogram): هر فرد نموداری از خانواده اصلی خود ترسیم می‌کند و مشاور بر نقاط عطف، بحران‌ها، و نحوه حل مسئله در آن ساختار تمرکز می‌کند.

2. سبک‌های فرزندپروری: بحث درباره اینکه والدین هر فرد چه سبک‌هایی (اقتدارگرا، سهل‌گیر، مستبد، یا مقتدر) را به کار می‌بردند و این تجربیات چه انتظاراتی را در ذهن فرد درباره نقش همسر و پدر/مادر آینده ایجاد کرده است.

3. باورهای هسته‌ای درباره ازدواج: شناسایی باورهای ناگفته (مثلاً: "ازدواج یعنی قربانی شدن" یا "همسر باید همه نیازهای من را برآورده کند").

تکلیف منزل: هر فرد لیستی از ۱۰ قانون نانوشته‌ای که از خانواده مبدأ خود درباره زندگی مشترک آموخته است، تهیه کند.

جلسه ۲: سبک‌های دلبستگی (Attachment Styles)

هدف: استفاده از مدل‌های دلبستگی بزرگسالان (ایمن، اضطرابی، اجتنابی و آشفته) برای پیش‌بینی الگوهای تعارض و صمیمیت در رابطه فعلی.

مراحل کلیدی:

1. معرفی تئوری: آموزش مدل دلبستگی بالبی و نحوه ترجمه آن به تعاملات بزرگسالی.

2. ارزیابی سبک فعلی: استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد یا مصاحبه بالینی برای تعیین سبک غالب هر فرد.

3. بررسی دینامیک زوجی: تجزیه و تحلیل نحوه تعامل دو سبک مختلف (مثلاً، زوج مضطرب-اجتنابی). درک اینکه چگونه "رقص دلبستگی" (Attachment Dance) در زمان استرس فعال می‌شود.

   • نکته کلیدی: هدف، رسیدن به دلبستگی ایمن (Secure) است. اگر سبک‌ها ناایمن باشند، برنامه‌ای برای ارتقاء «دلبستگی ایمن اکتسابی» تدوین می‌شود.

(ارجاع به تصویر جدول سبک‌های دلبستگی بزرگسالان: image_gen_7bd7356d-3b0b-4978-904f-18c275caf200_0.png)

جلسه ۳: ارزیابی شخصیت (NEO-PI-R Overview)

هدف: بررسی پنج عامل بزرگ شخصیت (The Big Five/OCEAN) برای درک سازگاری بلندمدت و پیش‌بینی نقاط اصطکاک احتمالی.

عوامل مورد بررسی:

• روان‌رنجورخویی (Neuroticism): سطح ثبات هیجانی و گرایش به استرس و اضطراب.

• برون‌گرایی (Extraversion): نیاز به تحریک اجتماعی و سطح انرژی.

• گشودگی به تجربه (Openness): انعطاف‌پذیری در برابر ایده‌های جدید و تغییرات.

• وظیفه‌شناسی (Conscientiousness): میزان سازمان‌دهی، مسئولیت‌پذیری و قابل اعتماد بودن.

• توافق‌پذیری (Agreeableness): میزان همدلی، همکاری و تمایل به پرهیز از درگیری.

تحلیل بالینی: تمرکز بر تفاوت‌های شدید، به ویژه در وظیفه‌شناسی (که بر مدیریت خانه و مسئولیت‌ها تأثیر می‌گذارد) و روان‌رنجورخویی (که بر واکنش به شکست‌ها تأثیر می‌گذارد). (Daneshpour et al., 2011)

جلسه ۴: مهارت‌های حل تعارض مؤثر

هدف: آموزش تکنیک‌های شناختی-رفتاری برای مدیریت اختلافات و جایگزین کردن الگوهای مخرب با رفتارهای سازنده.

مراحل کلیدی:

1. شناسایی محرک‌ها: مشخص کردن مسائل "غیرقابل مذاکره" و مسائل "قابل چانه‌زنی".

2. آموزش گوش دادن فعال: استفاده از تکنیک‌های بازتاب (Reflection) و خلاصه‌سازی.

3. اعتبارسنجی احساسات (Validation): آموزش به مراجعین برای درک و تأیید احساس طرف مقابل بدون لزوماً موافقت با محتوای استدلال او.

4. تمرین عملی: استفاده از چارچوب‌های CBT برای بازسازی تفکرات فاجعه‌آمیز هنگام تعارض (مثلاً، تغییر "او همیشه مرا نادیده می‌گیرد" به "من در این لحظه احساس نادیده گرفته شدن می‌کنم").

(ارجاع به تصویر نمودار چرخه تعارض: image_gen_8efd6a9d-0ea6-4e2f-9e7c-d7ca53842f7f_0.png)

جلسه ۵: مدیریت مسائل مالی (Financial Harmony)

هدف: بحث شفاف در مورد درآمد، بدهی‌ها، عادات خرج‌کرد و اهداف مالی بلندمدت برای جلوگیری از یکی از بزرگ‌ترین عوامل طلاق.

مراحل کلیدی:

1. تاریخچه مالی شخصی: هر فرد سابقه خود در مصرف، پس‌انداز و استقراض را به اشتراک می‌گذارد.

2. اهداف مشترک: تعیین اهداف ۵، ۱۰ و ۲۰ ساله مالی (خرید خانه، بازنشستگی، تحصیل فرزندان).

3. ایجاد «منشور مالی مشترک»: توافق بر سر میزان استقلال مالی، مسئولیت پرداخت قبوض، و تخصیص بودجه تفریحی ماهیانه.

4. مدیریت ریسک: بحث درباره بیمه‌ها و برنامه‌ریزی برای درآمدهای غیرقابل پیش‌بینی.

جلسه ۶: صمیمیت و مسائل جنسی

هدف: ایجاد فضای امن برای گفتگو درباره انتظارات جنسی، میزان تمایل، دانش صحیح درباره صمیمیت فیزیکی و عاطفی در ازدواج.

مراحل کلیدی:

1. تعریف صمیمیت: فراتر از رابطه جنسی؛ شامل صمیمیت عاطفی و فکری.

2. مسائل جنسی (بررسی اولیه): گفتگو درباره سطح راحتی در برقراری تماس، فرکانس مورد انتظار، و هرگونه نگرانی یا محدودیت پزشکی. تاکید بر اهمیت آموزش جنسی صحیح.

3. اجتناب از مقایسه: بحث درباره اینکه نرخ میل جنسی هر زوج متفاوت است و مهم "سازگاری" است نه "میانگین".

4. زمان‌بندی: تخصیص زمان مشخص برای نزدیکی فیزیکی (Scheduling Intimacy) به عنوان یک اولویت رابطه.

جلسه ۷: نقش‌ها و انتظارات متقابل

هدف: بررسی نقش‌های سنتی و مدرن در خانه، کار، و تربیت فرزندان. شفاف‌سازی انتظارات ناگفته‌ای که اغلب منجر به سرخوردگی می‌شوند.

مراحل کلیدی:

1. فهرست‌بندی وظایف: تهیه لیستی از تمامی وظایف مورد انتظار (مانند: کارهای خانه، مدیریت خودرو، امور اداری، برنامه‌ریزی اجتماعی).

2. توزیع عادلانه: تقسیم وظایف بر اساس علاقه، توانایی و در دسترس بودن، نه صرفاً بر اساس جنسیت.

3. نقش‌های اجتماعی: بحث درباره انتظارات خانواده‌های گسترده (خانواده همسر) و نحوه محافظت از مرزهای رابطه جدید.

جلسه ۸: زبان‌های عشق و ارزشمندی

هدف: آموزش پنج زبان عشق (Gary Chapman) و تعیین اینکه هر فرد چه زبانی را بیشتر نیاز دارد و چگونه دیگری می‌تواند آن زبان را به طور مؤثر صحبت کند.

زبان‌های کلیدی و تأکید:

• کلمات تأیید (Words of Affirmation): تقویت عزت نفس از طریق کلام.

• اعمال خدمت (Acts of Service): نشان دادن عشق از طریق کمک عملی به وظایف روزمره.

• وقت با کیفیت (Quality Time): توجه کامل بدون حواس‌پرتی.

• دریافت هدایا (Receiving Gifts): نماد توجه.

• تماس فیزیکی (Physical Touch): ابراز نزدیکی از طریق لمس.

(تأکید بر اینکه کلمات تأیید و اعمال خدمت به طور خاص حس ارزشمند بودن را به سرعت در روابط تقویت می‌کنند).

جلسه ۹: تصویرسازی آینده و فرزندپروری

هدف: بحث درباره دیدگاه‌های مشترک درباره تربیت فرزندان، سبک‌های والدینی، و برنامه‌ریزی برای چالش‌های آتی (مانند بحران‌های میانسالی یا بیماری والدین).

مراحل کلیدی:

1. فلسفه والدینی: آیا هر دو به تنبیه، تشویق، یا ایجاد استقلال اعتقاد دارند؟

2. آمادگی برای تغییر نقش‌ها: بحث درباره تأثیر فرزندآوری بر رابطه زناشویی (کاهش صمیمیت، افزایش خستگی).

3. برنامه‌ریزی انعطاف‌پذیر: ایجاد یک "برنامه اضطراری رابطه" برای حفظ پیوند در دوران پرفشار فرزندپروری.

جلسه ۱۰: تعهد و مدل‌سازی پایانی

هدف: بررسی عمق تعهد باقی‌مانده بر اساس مدل‌های نهایی و تأیید آمادگی زوجین.

مراحل کلیدی:

1. ارزیابی کلی: بررسی نقاط قوت شناسایی شده در جلسات ۱ تا ۹.

2. مدل‌سازی تعهد: معرفی مدل هرم تعهد و ارزیابی اینکه زوج در کدام سطح قرار دارند.

3. پروتکل مدیریت بحران: توافق بر اینکه در صورت بروز بحران‌های جدی پس از ازدواج، اولین قدم چه خواهد بود (مثلاً، مشورت مجدد، یا استفاده از ابزارهای حل تعارض آموزش داده شده).

4. تأیید نهایی (Commitment Affirmation): تمرین یک بیانیه مشترک مبنی بر تعهد به کار مداوم بر روی رابطه.

---

مدل‌های تصویری 

این ابزارهای بصری به افزایش درک مراجعین کمک شایانی می‌کنند و به عنوان ابزارهای آموزشی در جلسات یا کارگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۱. نمودار چرخه تعارض (The Conflict Cycle Diagram)

این نمودار نشان می‌دهد که چگونه واکنش‌های خودکار و ناآگاهانه (اغلب ریشه گرفته از سبک دلبستگی) به یکدیگر واکنش نشان داده و رابطه را وارد یک الگوی تکراری منفی می‌کنند.

اجزای اصلی نمودار (به صورت دایره‌ای):

1. محرک (Trigger): یک عمل یا کلام از طرف شریک.

2. تفسیر منفی (Negative Interpretation): تفسیر فرد اول بر اساس ترس‌های درونی ("او می‌خواهد مرا ترک کند").

3. واکنش اولیه (Initial Reaction): رفتار ناخودآگاه (مثلاً، عقب‌نشینی یا حمله).

4. واکنش متقابل (Partner’s Reaction): واکنش شریک به رفتار اولیه (مثلاً، اگر اولی عقب‌نشینی کرد، دومی با فشار بیشتر واکنش نشان می‌دهد).

5. تقویت چرخه (Cycle Reinforcement): هر دو احساس تأیید شدن در تفسیر اولیه خود می‌کنند و چرخه مجدداً تکرار می‌شود.

۲. جدول سبک‌های دلبستگی بزرگسالان

این جدول به مراجعین کمک می‌کند تا رفتار خود و شریکشان را در زمان استرس یا نزدیکی درک کنند.

سبک دلبستگیرفتار در صمیمیترفتار در تعارضنیاز اصلی در رابطهایمن (Secure)راحتی در نزدیکی، اعتمادگفتگو، حل مسئلهحفظ ارتباط و اطمیناناضطرابی (Anxious)نیاز زیاد به اطمینان، چسبندگیشکایت، پیگیری مداومپاسخگویی سریع، حضور فعالاجتنابی (Avoidant)تمایل به استقلال، فاصله گرفتنکناره‌گیری، سردی، فرارفضای شخصی، عدم فشارآشفته/بی‌نظم (Disorganized)رفتارهای متناقض (دنبال کردن و سپس فرار)واکنش‌های شدید و غیرقابل پیش‌بینیامنیت و پیش‌بینی‌پذیری

۳. چک‌لیست مهارت‌های ارتباطی

این ابزار به صورت عملی به زوجین کمک می‌کند تا بدانند در طول گفتگوهای سخت چه کارهایی را "باید" انجام دهند و چه کارهایی را "نباید" انجام دهند.

بخش الف: باید انجام شود (Do's)

• از جملات "من..." استفاده کنم.

• احساساتم را اعتبارسنجی کنم.

• در صورت نیاز، استراحت ۵ دقیقه‌ای درخواست کنم.

• هنگام صحبت شریکم، تمرکز کامل داشته باشم.

بخش ب: نباید انجام شود (Don'ts)

• فرد را مورد سرزنش قرار دهم (استفاده از "تو همیشه...").

• اظهارات کلیشه‌ای و مطلق‌گرا به کار ببرم ("هرگز"، "همیشه").

• تفسیر نیت (Mind Reading) کنم.

• بحث را به مسائل قبلی بکشانم (Kitchen Sinking).

۴. مدل هرم تعهد در ازدواج (The Commitment Pyramid)

این مدل نشان می‌دهد که تعهد فراتر از صرفاً «ماندن» است و شامل سطوح مختلفی از قصد، تصمیم و وفاداری است که باید به صورت آگاهانه ساخته شوند.

ساختار هرم (از پایین به بالا):

1. پایه (Foundation): عشق و کشش اولیه: احساسات خودکار و جاذبه اولیه. این سطح شکننده است.

2. سطح دوم: تصمیم‌گیری (Decision/Cognitive Commitment): تصمیم آگاهانه برای "انتخاب" شریک زندگی و پایبندی به تعهدات کلامی. این سطح استحکام بیشتری می‌بخشد.

3. سطح سوم: سرمایه‌گذاری‌ها (Investments): منابعی که هر فرد در رابطه گذاشته است (زمان، فرزندان، دارایی مشترک، شبکه‌های اجتماعی مشترک). این لایه، هزینه خروج را بالا می‌برد.

4. اوج (Apex): وفاداری و قصد پایداری (Intention for Permanence): پذیرش کامل رابطه با علم به نقص‌ها و تعهد برای رشد مداوم در کنار یکدیگر، حتی در مواجهه با چالش‌های پیش‌بینی نشده.

---

استناد مقاله (APA 7):

Daneshpour, M., Asoodeh, M. H., Khalili, S., Lavasani, M. G., & Dadras, I. (2011). Self described happy couples and factors of successful marriage in Iran. Journal of Systemic Therapies, 30(2), 43–64. https://doi.org/10.1521/jsyt.2011.30.2.43.